Röle ve kontaktör, çalıştığı sistemi korumak için belirli parametrelere bağlı olarak kullanılır. Elektrik panolarında ve elektronik devrelerde kullanılır. Bağlı olduğu sistemler arasında elektronik bir anahtar görevi görürler. Sistem içerisinde çalışan devrelerden biri etkinleştirilirken diğer devre, devre dışı kalır.
Röle, her zaman düşük akıma sahip devrelerde kullanılır. Yüksek akım kullanılan devrelerde kontaktör kullanılır. Kontaktörler, güç devrelerini ve elektrik motorlarını anahtarlamak için kullanılır. Röle ve kontaktörün çalışma prensipleri birbirleri ile aynıdır. Üzerlerinden akım geçmediği sürece çalışmayan devre elemanlarıdır. Elle kumanda edilemez ve açılıp kapanmak için harici kuvvete ihtiyaç duyarlar. Çalışma alanlarına göre yapıları değişebilir. Kontaktör, kontak içerisindeki yapı sayesinde üzerinden geçecek olan akım ve voltaj seviyesine bağlı olarak çalışır. Farklı frekans ve elektriksel sinyal yapılarından etkilenmez. Ayrıca mekanik arızaları da önler. Örneğin çalışan sistemi, yüksek sıcaklık veya manyetik alanın zararlı etkilerinden korumak için de kullanılabilir.
Kontaktörler ve röleler çalışma prensiplerine, çalışacağı akım seviyesine veya imalat durumuna göre türlere ayrılır. Kontaktörler; AC Kontaktör, DC Kontaktör, Elektromanyetik Kontaktör ve Basınçlı Hava Kontaktörleri olarak ayrılabilir. Röleler ise; Reaktif Güç Kontrol Rölesi, Motor Emniyet Rölesi, Gerilim Koruma Rölesi, Kaçak Akım Rölesi ve Zaman Rölesi olarak çeşitlenebilir.
Kaçak Akım ve Kaçak Akım Rölesi
Kaçak akım, kötü yalıtım malzemesi kullanımı, kötü elektrik tesisatı işçiliği veya uygun topraklama yapılmamasından kaynaklanır. Tüm bu durumların dışında, toprak hattı direncinin yüksek olması ve toprak hattına bağlanan kablonun başka bir yerle temas etmesinden de kaynaklanabilir. Bu anlar insan hayatı için tehlikeli olabilir. Elektrik tesisatındaki kaçak akım 30mA’in üzerinde ise elektrik akımına yakalanan kişi yaralanabilir. Bu nedenle rölenin tepki süresi çok önemlidir. Fazlar ve nötr arasındaki dengesizlik anında röle devreyi açar. Devreye giren akım çıkış akımına eşit ise bu devrede kaçak yoktur.
Sistemleri oluşabilecek kaçak akımlardan korumak için kaçak akım rölesi kullanılır. Örneğin Türkiye’de TEDAŞ dağıtım panolarında kaçak akım rölesi kullanımını zorunlu kılar ve kontrol eder. Kaçak akım rölesi kullanımı, sistemleri ve sistemi kullananları korumak için önemli bir önlemdir. Kaçak akım rölesinin bağlı olduğu devrede, kaçak akım oluşması durumunda, kaçak akım rölesinin bobinleri üzerinde bir elektromanyetik kuvvet meydana gelir. Meydana gelen kuvvet, belirli minimal bir noktadan sonra röleyi devreye sokarak enerji iletimini saniyeler içerisinde keser. Böylece kaçak giderilene dek, devreyi ve kullanıcıları güvende tutar.
Motor Koruma Şalteri
Motor koruma şalteri, elektronik sigorta gibi bir devre koruma elemanıdır. Sigortalar sadece elektrik hattını Motor koruma şalteri, elektronik sigorta gibi bir devre koruma elemanıdır. Sigortalar genellikle sadece elektrik hattını korurken, motor koruma şalterleri ise bağlı olduğu elektrik motorlarını korur. Üç kutuplu bir elektromanyetik yapıya sahiptir. Kısa devre akımına, faz sorunlarına ve ani aşırı akımlara karşı koruma sağlar. Motor koruma devrelerine seri bağlanır. Motor koruma şalteri, olası hasarlara karşı motoru çok kısa sürede koruyabilir. Motor koruma şalteri kullanımı ile birlikte termik röle ve manyetik koruma olarak kullanılan sigortaların bu bölümde kullanımı hızla azalmaktadır. Ayrıca motor koruma şalteri sayesinde elektrik panolarında malzeme ve yerden tasarruf sağlar.
Motor koruma şalterleri üretici modeline göre değişiklik gösterebilir. Dönebilen bir butonu veya basma butonu vardır. Motor koruma şalteri kullanılacak sistemdeki motorun gücüne göre seçilmelidir.
Zayıf Akım
Akım da voltaj gibi kullanılacağı birim miktarına göre değişir ve zayıf akım da bunlardan biridir. Zayıf akım genellikle telefon, zil, anten, güvenlik alarmı, anons sistemi, alarm sistemi gibi sinyalizasyon kullanımına sahip haberleşme alanlarında kullanılır. Binalarda bulunan zayıf akım panolarından, evlerde kullanılan prizlere kadar ulaşır. Evlerde bulunan telefon hattı dağıtım kutusu, anten jakı ve internet jakı olarak bilinen prizler zayıf akım olarak sınıflandırılır. Orta gerilim (1kV) altında kullanılır. Kablo gruplamasında alçak gerilim kabloları, zayıf akım kablolarını içerir. Zayıf Akım kabloları kullanım alanlarına göre belirli özelliklere sahip olmalıdır. Yüksek izolasyonlu olmalı ve hiçbir yerde ve hiçbir durumda hiçbir canlıya veya ürüne zarar vermemelidir. Bu sebeple kablolar genellikle izole materyal olarak jelatin ve alüminyum içerir.
